Od sierpnia 2023 roku przepisy UE nakładają obowiązek szkolenia z bezpiecznego obchodzenia się z diizocyjanianami na osoby mające z nimi styczność w pracy. Dotyczy to m.in., pracowników branży budowlanej, chemicznej, meblarskiej, samochodowej czy elektronicznej. Jednak jeszcze nie wszystkie firmy zapewniły szkolenie swoim pracownikom. Dlaczego to ważne, aby przejść szkolenie z diizocyjanianów, mówi Beata Ptak, trenerka SEKA prowadząca szkolenia z zakresu bezpiecznego obchodzenia się z diizocyjanianami.
Wymóg ograniczania stosowania diizocyjanianów oraz specjalistycznego szkolenia z ich zakresu wprowadziła Komisja (UE) 3 sierpnia 2020 roku, dając 3-letni czas przejściowy na zrealizowanie wymaganych szkoleń. Chodzi o rozporządzenie Komisji (UE) 2020/1149 z dnia 3 sierpnia 2020 r. zmieniające załącznik XVII do rozporządzenia (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH) w odniesieniu do diizocyjanianów.
Czytamy w nim: „każdy pracownik zajmujący się diizocyjanianami powinien posiadać wystarczającą wiedzę na temat zagrożeń związanych z tymi substancjami oraz świadomość zagrożeń związanych z ich zastosowaniami, jak również wystarczającą wiedzę na temat dobrych praktyk i odpowiednich środków zarządzania ryzykiem, z uwzględnieniem prawidłowego stosowania odpowiednich środków ochrony indywidualnej. RAC zauważa, że potrzebne są szczególne działania szkoleniowe w celu zwiększenia świadomości na temat znaczenia ochrony zdrowia dzięki odpowiednim środkom zarządzania ryzykiem i sposobom bezpiecznego postępowania”.
O co powinni zadbać od sierpnia 2023 pracodawcy lub osoby samozatrudnione mające zawodowo styczność z diizocyjanianami?
Po 24 sierpnia 2023 r. pracodawcy, których pracownicy mają do czynienia z diizocyjanianami, których zawartość w stosowanym preparacie jest równa bądź większa niż 0,1% wagowego, powinni zapewnić im szkolenie z bezpiecznego stosowania tych substancji. Takie szkolenie powinny przejść również osoby samozatrudnione, mające zawodowo styczność z diizocyjanianami.
Czy wystarczy raz być na takim szkoleniu, czy należy je powtarzać?
Po szkoleniu z diizocyjanianów otrzymuje się zaświadczenie, potwierdzające udział w obligatoryjnym szkoleniu. Zaświadczenie ważne jest przez 5 lat. Po tym okresie należy powtórzyć szkolenie.
Na ile pracodawcy i samozatrudnieni mają świadomość obowiązującego wymogu takiego szkolenia? Jakie są Pani obserwacje?
Na podstawie moich już prawie rocznych obserwacji mogę stwierdzić, że wśród pracodawców czy samozatrudnionych świadomość obowiązującego wymogu odbycia takiego szkolenia jest różna. Są firmy, głównie duże i średnie, które przeszkoliły swoich pracowników jeszcze przed 24 sierpnia 2023 r. Natomiast jest jeszcze wiele firm, przeważnie małych, które dopiero teraz realizują ten obowiązek. Podejrzewam, że wielu pracodawców czy samozatrudnionych, których ten obowiązek dotyczy, nadal nie jest tego świadomych.
Wyjaśnijmy, czym w ogóle są diizocyjaniany. Gdzie występują i w jakich branżach pracownicy mają
z nimi styczność?
Diizocyjaniany to silnie reaktywne substancje chemiczne wykorzystywane do produkcji wyrobów poliuretanowych, takich jak pianki, kleje, uszczelniacze, powłoki czy elastomery. Spotkamy się z nimi przy produkcji materaców do łóżek, wygłuszeń do samochodów, kształtek chroniących np. urządzenia elektroniczne podczas transportu.
Diizocyjaniany znajdują zastosowanie również w branży budowlanej, jako budulec pianek ocieplających poddasza domów czy szeroko stosowanych pianek montażowych. Wykorzystywane są także w przemyśle jako utwardzacze w farbach, klejach, lakierach i żywicach przemysłowych.
Na czym polega niebezpieczeństwo pracy z diizocyjaninami i ich szkodliwość dla zdrowia?
Diizocyjaniany to substancje silnie uczulające drogi oddechowe oraz skórę. Kontakt z nimi może prowadzić do wystąpienia astmy, silnego podrażnienia dróg oddechowych czy zapalenia skóry. Substancje te mają również działanie drażniące na oczy, powodując łzawienie, zaczerwienienie lub pieczenie oczu. W związku z tym konieczne jest zachowanie szczególnych środków ostrożności podczas pracy z preparatami zawierającymi diizocyjaniany.
Czy można mieć w pracy styczność z diizocyjanianami, nie wiedząc o tym?
Oczywiście. Może się tak zdarzyć, że nie będziemy mieli świadomości, że w swojej pracy mamy do czynienia z diizocyjanianami. Możemy jednak to ustalić, sprawdzając opakowania stosowanych substancji i mieszanin. Jeśli zawierają one diizocyjaniany, taka informacja powinna się na nich znaleźć. Natomiast całkowitą pewność będziemy mieli po sprawdzeniu kart charakterystyki, które powinny być dostarczone wraz z zakupionymi preparatami.
Czyja to odpowiedzialność, żeby jednak wiedzieć, że ma się styczność z diizocyjanianami?
Zgodnie z Kodeksem pracy, odpowiedzialność za stan bhp w zakładzie pracy ponosi pracodawca. Jednakże w dużych zakładach to w praktyce kierownicy sprawujący bezpośredni nadzór nad pracownikami powinni poinformować pracowników o występujących zagrożeniach.
Czy istnieje bezpieczny dla zdrowia poziom stężenia diizocyjanianów?
Bezpieczny dla zdrowia poziom stężenia diizocyjanianów w środowisku pracy określa tzw. NDS, czyli najwyższe dopuszczalne stężenie. Wartości NDS-ów dla poszczególnych substancji podane są w Rozporządzeniu Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 12 czerwca 2018r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. poz.1286) – Załącznik nr 1. Ale znajdziemy je również w kartach charakterystyki danej substancji
czy mieszaniny.
Kto jest szczególnie narażony podczas pracy z diizocyjanianami? I jakie mogą być tego skutki, jeśli nie ma się odpowiedniej wiedzy, jak się z nimi obchodzić i dbać o swoją ochronę?
Podczas pracy z diizocyjanianami szczególnie narażone są osoby, które są uczulone na te substancje, a także osoby, które chorują na astmę lub są alergikami. Te osoby powinny unikać pracy z tymi substancjami, gdyż nawet jednorazowy kontakt może prowadzić do wystąpienia ciężkich objawów ze strony ich organizmu.
A na ile niebezpieczne są diizocyjaniany dla pozostałych osób?
U pozostałych osób przy długotrwałym kontakcie diizocyjaniany mogą powodować podrażnienie skóry, podrażnienie oczu lub podrażnienie dróg oddechowych, a w konsekwencji doprowadzić do wystąpienia astmy. Dlatego tak ważne jest, aby pracownicy, którzy mają kontakt z diizocyjanianami, mieli świadomość, z czym mają do czynienia i wiedzieli, jak się uchronić przed negatywnymi skutkami ich działania. Szczególnie istotne jest tutaj stosowanie odpowiednich środków ochrony indywidualnej i zbiorowej, takich jak rękawice, okulary czy wygrodzenia stref niebezpiecznych.
Powiedziała Pani, że ryzykowny dla zdrowia jest długotrwały kontakt z diizocyjanianami. Co to znaczy długotrwały? O jakim czasie mówimy?
Dla jednych będzie to kilka tygodni, a dla innych kilka miesięcy czy nawet kilka lat. To zależy od indywidualnej wrażliwości organizmu.
Wiedząc już, z jakimi ryzykami wiąże się praca z diizocyjanianami, przejdźmy do szkolenia. Rozporządzenie określa obowiązkowe elementy szkolenia z zakresu diizocyjanianów, a także jego 3 poziomy: ogólne, średniozaawansowane i zaawansowane. Na jakiej zasadzie należy wybierać odpowiedni poziom szkolenia?
Warto zacząć od analizy, w jakich procesach stosowane są preparaty zawierające diizocyjaniany, ze szczególnym uwzględnieniem sposobów ich aplikacji oraz warunków, np. stosowanych temperatur. Następnie w załączniku nr XVII do rozporządzenia (WE) nr 1907/1149 (REACH) należy sprawdzić, jakie elementy szkolenia wymagane są dla naszych zastosowań lub naszego procesu produkcyjnego. Dopiero na tej podstawie wybieramy odpowiedni poziom szkolenia, cały czas kierując się wytycznymi z rozporządzenia.
Kto dokładnie powinien decydować o wyborze poziomu szkolenia?
O wyborze poziomu szkolenia powinny decydować osoby, które dobrze znają dany proces produkcyjny i wiedzą, gdzie pracownicy mogą mieć styczność z diizocyjanianami. Czyli powinny być to osoby sprawujące bezpośredni nadzór nad danym procesem produkcyjnym. Może to być technolog, menedżer, team leader czy kierownik.
Gdyby się zdarzyło, że ktoś będzie miał problem z określeniem poziomu szkolenia, może liczyć na pomoc specjalistów z SEKA, jak również moją.
Czego nauczą się podczas szkolenia jego uczestnicy? Na co będą mniej narażeni?
Uczestnicy szkolenia przede wszystkim zdobędą wiedzę o tym, jakie zagrożenia niosą preparaty zawierające diizocyjaniany. Dowiedzą się, jak bezpiecznie z nimi pracować i czego unikać oraz jak ważne jest prawidłowe stosowanie odpowiednich środków ochrony indywidualnej i zbiorowej. Szkolenie na pewno też podniesie świadomość wśród pracowników, jak istotne jest stosowanie dobrych praktyk podczas obchodzenia się z substancjami i preparatami niebezpiecznymi, co w przyszłości może ich uchronić przed wystąpieniem chorób zawodowych.
Jakie są konsekwencje niezrealizowania szkolenia z zakresu diizocyjanianów, jeśli ma się
z nimi styczność w pracy?
Ponieważ jest to szkolenie prawnie obowiązujące, pracodawca, który nie wywiąże się z tego obowiązku, może ponieść konsekwencje ze strony instytucji pełniących nadzór nad warunkami pracy.
Jak wybierać szkoleniowca do takiego szkolenia? Jakie powinien mieć uprawnienia, żeby szkolenie było ważne i spełniało wymogi rozporządzenia UE?
Zgodnie z rozporządzeniem, szkolenia z bezpiecznego stosowania diizocyjanianów powinien prowadzić specjalista ds. bezpieczeństwa i higieny pracy, z uprawnieniami uzyskanymi w ramach odpowiedniego szkolenia zawodowego. W polskich warunkach oznacza to osobę posiadającą uprawnienia dla pracowników służby bhp. Na pewno bardzo ważna będzie również znajomość zagadnień chemii i tematów związanych z bezpieczeństwem chemicznym.
Zapytam jeszcze, czy jest coś, co zaskakuje uczestników szkolenia z diizocyjanianów?
Niektórzy dopiero na szkoleniu dowiedzieli się, że w swojej pracy mają do czynienia z diizocyjanianami i jak bardzo mogą być one niebezpieczne.
Beata Ptak – trenerka współpracująca z SEKA, prowadzi szkolenia z zakresu diizocyjanianów. Specjalista ds. bezpieczeństwa i higieny pracy, absolwentka Wydziału Chemicznego Politechniki Śląskiej w Gliwicach.
Rozmawiała: Anna Witkiewicz
Zakres 3 poziomów szkoleń z diizocyjanianów oraz terminy najbliższych szkoleń znajdziesz tu TUTAJ
![]()
![]()
0
0
Głos/y
Ocena artykułu
