Zarówno depresja, jak i wypalenie zawodowe pogarszają nasze codzienne funkcjonowanie w pracy. Każde jednak w nieco odmienny sposób. Dowiedz się, jak je rozpoznać.
1. Do wystąpienia wypalenia zawodowego i depresji w dużej mierze przyczyniają się zmiany cywilizacyjne. Część ich objawów jest wspólna, część mocno je różni.
2. Dominującą emocją podczas wypalenia zawodowego jest gniew, w depresji – poczucie winy.
3. Wypalenie zawodowe i depresja w pracy – pobudzenie vs. spowolnienie.
4. Rola organizacji w budowaniu kultury pracy wspierającej dobrostan pracowników.
Przedłużające się pogorszone samopoczucie, spadek efektywności i zaangażowania w pracę, trudności w relacjach to znak, że dzieje się z nami coś niepokojącego. Często przyczyną może być wypalenie zawodowe lub depresja, dotykające coraz więcej osób w wyniku coraz szybszych zmian cywilizacyjnych, wpływających na nasze codzienne życie. Czy doświadczamy wypalenia czy depresji, najlepiej zdiagnozuje lekarz, warto jednak mieć świadomość, jakie są ich objawy.
Wypalenie zawodowe i depresja – najważniejsze różnice
Pierwszą różnicą między depresją i wypaleniem zawodowym jest ich klasyfikacja według Światowej Organizacji Zdrowie (WHO) – depresja jest chorobą, natomiast wypalenie zawodowe nie jest jednostką chorobową, tylko syndromem zawodowym, wynikającym z przewlekłego stresu w miejscu pracy, z którym nie udało się skutecznie poradzić. Wypalenie, któremu nie stawiło się czoła i nie podjęło środków zaradczych, może doprowadzić do rozwoju depresji czy nerwicy.
Zauważalna różnica między wypaleniem zawodowym a depresją występuje w obszarze dominujących emocji. Osoby doświadczające wypalenia zawodowego często reagują gniewem, natomiast zmagające się z depresją – odczuwają poczucie winy. Charakterystycznym objawem depresji jest też utrata życiowego napędu. Świadomość tych emocji może pomóc zrozumieć niespodziewane zmiany w zachowaniu w pracy, których doświadczamy my sami albo osoby w naszym otoczeniu.
Te dominujące emocje mają związek z przyczynami powstawania wypalenia zawodowego i depresji. U źródeł wypalenia zawodowego według jednej z czołowych badaczek wypalenia, Christine Maslach, jest wyczerpanie emocjonalne związane z wykonywaną pracą, prowadzące do depersonalizacji oraz obniżonego poczucia osobistych dokonań. Na wypalenie narażone są zwłaszcza osoby, których praca polega na kontaktach z wieloma osobami i odpowiadania na ich potrzeby, oraz osoby bardzo zaangażowane w swoją pracę, dla których praca jest najważniejszą wartością, dającą poczucie sensu i spełnienia. Często skutkuje to pracą na wysokich obrotach, kiedy zapomina się o odpoczynku, zaniedbuje się relacje prywatne, sprowadzając całe życie wyłącznie do wymiaru zawodowego. Dlatego nie zaskakuje, że wypalenie zawodowe może dotknąć już w pierwszych latach pracy, kiedy jesteśmy pełni zapału i chęci wykazywania się. Co ciekawe, wypalenie nie dotknie osób, które w pracy są raczej bierne i niewykazujące inicjatywy.
W jaki sposób objawia się wypalenie zawodowe?
Wspomniany wcześniej gniew pojawia się w odpowiedzi na uczucie wyczerpania pracą – oczekiwaniami, jakie stawiamy sami wobec siebie albo stawiają je wobec nas inni, np. przełożeni lub klienci. Pojawia się rozczarowanie i utrata złudzeń, a w następstwie mogą się pojawić takie objawy, jak: chroniczne zmęczenie, napięcie psychiczne i fizyczne, niechęć do pracy i obowiązków, które wcześniej się lubiło, znużenie, obniżenie produktywności i efektywności pracy, którym towarzyszyć mogą bóle głowy, problemy gastryczne, kłopoty ze snem i koncentracją, apatia.
W relacjach z innymi pojawia się rozdrażnienie, poirytowanie, zniecierpliwienie, szorstkość, które mogą prowadzić do wybuchów, mówienia w złości nieprzemyślanych słów. Jak nietrudno się domyślić, może to przysporzyć w pracy wielu kłopotów, w wyniku których ucierpią nie tylko relacje z innymi pracownikami, ale i klientami. W końcu może dojść do etapu całkowitego pesymizmu, cynizmu wynikającego z poczucia bezsensu oraz zwątpienia w swoje kompetencje i dotychczasowe osiągnięcia.
Jeśli więc w pewnym momencie masz poczucie, że trudno ci wytrzymać samemu ze sobą w pracy albo dostajesz takie informacje zwrotne od innych, warto udać się do lekarza, który postawi diagnozę i pokieruje do odpowiedniego specjalisty. Na początku wypalenia może to być coach, w sytuacji rozwiniętego wypalenia – psychoterapeuta. Trzeba jednak pamiętać, że choć wypalenie zawodowe znalazło się w najnowszej Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób WHO, nie jest zdefiniowane jako stan chorobowy, tylko jako syndrom zawodowy, który może prowadzić do potrzeby kontaktu ze służbą zdrowia. A to oznacza, że wypalenie nie stanowi podstawy do wystawienia L4.
Jakie są objawy depresji w pracy?
O ile wypalenie zawodowe ma związek z pracą, o tyle depresja przenika całe nasze życie. Inne są też jej przyczyny. Depresja może być m.in. uwarunkowana genetycznie, być następstwem niedoboru neuroprzekaźników mózgowych lub wydarzeń życiowych o charakterze utraty, np. śmierci bliskiej osoby, rozwodu, ale też utraty pracy. Część objawów depresji może być taka sama jak wypalenia: spadek zainteresowania dotychczasowymi aktywnościami, zmęczenie, problemy z koncentracją, snem, utrzymaniem wagi. Charakterystyczne będą jednak przede wszystkim wspomniana utrata napędu życiowego, spowolnienie, smutek, poczucie winy, beznadziei i bezwartościowości, anhedonia – niemożność odczuwania, radości, wreszcie – myśli samobójcze. Depresja może mocno utrudniać wykonywanie codziennych obowiązków w pracy: wszystko zajmuje dużo więcej czasu, pojawiają się problemy z podejmowaniem decyzji, z pamięcią, wycofanie z relacji, co może wyglądać na zaniedbywanie obowiązków, a jest po prostu objawem choroby, która wymaga leczenia. Jeśli ktoś w naszym otoczeniu tak się zachowuje, nie oceniajmy go pochopnie, tylko wykażmy taktowną troskę i zainteresowanie. W przypadku doświadczania powyższych objawów dłużej niż dwa tygodnie należy udać się do lekarza, najlepiej od razu do lekarza psychiatry, który wdroży odpowiednie leczenie. Czasem wystarcza tu psychoterapia, ale może być potrzebne też leczenie farmakologiczne. Depresja jest chorobą, zatem jeśli uniemożliwia ona wywiązywanie się z zawodowych obowiązków, możemy dostać od lekarza zwolnienie.
Rola organizacji w zapobieganiu wypaleniu zawodowemu
Warto pamiętać, że w tych trudnych chwilach pracownik nie powinien być w pracy pozostawiony sam sobie. Norma ISO 45003:2021 to zbiór szczegółowych wytycznych do zarządzania ryzykiem psychospołecznym oraz promowania dobrostanu w pracy, w ramach systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Zawiera praktyczne wskazówki dla organizacji, które pomagają kształtować kulturę i warunki pracy tak, aby skutecznie przeciwdziałać pogarszaniu się zdrowia psychicznego i fizycznego pracowników, uwrażliwiać ich na rozpoznawanie i komunikowanie przełożonym niepokojących czynników oraz włączać ich w aktywne budowanie kultury pracy wspierającej dobrostan pracowników.
Zapraszamy na szkolenie on-line!
CZYNNIK PSYCHOFIZYCZNY W OCENIE RYZYKA ZAWODOWEGO (W TYM W PRACY ZDALNEJ). NOWY STANDARD WG NORMY 45003.
Termin szkolenia: 28.09 – czwartek , godz: 09:00 – 14:00
5
1
Głos/y
Ocena artykułu
