Każdego roku – szczególnie w okresie wiosennym – w lasach, przydrożnych zagajnikach, wokół miast i miasteczek, na terenach rekreacyjnych topniejący śnieg odkrywa… śmieci. Na szczęście są ludzie i firmy, którym przeszkadza ten widok i zaczynają działać. Coraz częściej w ramach podejmowanych działań CSR czy employer branding marki prześcigają się w organizacji różnego rodzaju akcji proekologicznych.
Marek Maszewski dyrektor Działu Nadzoru – SEKA S.A.
Wspólny wyjazd na łono natury, aby zadbać o środowisko naturalne – posprzątać okoliczne lasy, parki czy plaże – to jeden z najpopularniejszych pomysłów. Trzeba jednak pamiętać, że pracownicy podczas akcji sprzątania narażeni są na oddziaływanie niebezpiecznych substancji, które potencjalnie mogą się znajdować w wyrzuconych przedmiotach. Jak przygotować zespół do takiej akcji, aby nikt z uczestników nie został narażony na kontakt z materiałami niebezpiecznymi, toksycznymi czy szkodliwymi? Jak postępować w sytuacji, gdy np. podczas sprzątania lasu natrafimy na substancje potencjalnie niebezpieczne?
Wolontariat pracowniczy
Jednym z elementów społecznej odpowiedzialności biznesu jest tzw. wolontariat pracowniczy. Można go zdefiniować jako działania polegające na podejmowaniu i wspieraniu przez przedsiębiorcę działalności charytatywnej na rzecz wybranych podmiotów, w szczególności organizacji pozarządowych i określonych przepisami prawa instytucji, przy dobrowolnej współpracy zatrudnianych przez przedsiębiorcę osób. W ramach wolontariatu pracowniczego przedsiębiorca – z własnej inicjatywy, stosownie do swoich możliwości organizacyjno-ekonomicznych oraz zainteresowania ze strony pracowników – umożliwia im działanie na rzecz dobra wspólnego, wspierając konkretne aktywności służące realizacji założonego celu.
Wolontariat pracowniczy nie jest działaniem uregulowanym wprost przez obowiązujące w Polsce przepisy prawa. Ogólne regulacje prawne dotyczące wolontariatu jako takiego, czyli ochotniczej i nieodpłatnej działalności wolontariuszy, zostały wprowadzone ustawą z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Przepisy nie normują szczegółowo kwestii związanych z konkretną, nową formą wolontariatu, jaką jest wolontariat pracowniczy. Powyższe okoliczności utrudniają przedsiębiorcom realizację programów wolontariatu pracowniczego, a w skrajnych przypadkach zniechęcają do podejmowania działań zmierzających do inicjowania lub wspierania wolontariatu pracowniczego.
Sprzątanie
Stąd też każda inicjatywa pracodawcy związana z tą formą wspierania dodatkowej działalności powinna zasługiwać na wielki szacunek i uznanie. Bardzo często w ramach takich inicjatyw są prowadzone akcje sprzątania lasów, parków, skwerków, otoczenia zakładów, szkół itp. Z pozoru w ramach takich działań wydaje się, że do wykonania są proste czynności, w których mogą uczestniczyć osoby nawet bez szczególnego doświadczenia zawodowego i nadzwyczajnych umiejętności. Niemniej jednak zorganizowanie takiego przedsięwzięcia powinno być poprzedzone starannym przygotowaniem pod względem organizacyjnym, zwłaszcza w sytuacji braku pełnych regulacji prawnych.
Warianty
Należy rozważyć dwa możliwe warianty:
1. Pracownicy dobrowolnie wykonują wolontariat w ramach działającej organizacji pożytku publicznego, a pracodawca im to umożliwia.
2. Pracownicy wykonują wolontariat organizowany spontanicznie przez nich z uczestnictwem na zasadach dobrowolności, w ramach zakładu pracy („pod szyldem firmy”).
Pierwszy wariant znacząco upraszcza proces organizacji i przygotowania osób do wykonywania takich prac, ich wyposażenie, czynności w zakresie nadzoru, a także postępowanie w szczególnych przypadkach związanych z zagrożeniem życia i zdrowia, w tym w sytuacji powstania zdarzeń wypadkowych.
Ustawa o działalności pożytku publicznego i wolontariacie nakłada określone obowiązki wobec ochotników na podmiot korzystający z ich pracy. Odnoszą się one bezpośrednio również do wolontariuszy – pracowników wykonujących świadczenia w ramach wolontariatu pracowniczego.
Do powyższych obowiązków należą:
1) poinformowanie o ryzyku dla zdrowia i bezpieczeństwa, związanym z wykonywanymi świadczeniami, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami;
2) zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków wykonywania świadczeń oraz odpowiednich środków ochrony indywidualnej;
3) poinformowanie o przysługujących wolontariuszowi prawach i ciążących na nim obowiązkach;
4) pokrywanie kosztów podróży służbowych i diet;
5) zapewnienie ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków;
6) wydanie – na żądanie wolontariusza – stosownego zaświadczenia i opinii o wykonywanych przez nich świadczeniach.
W drugim wariancie całe przedsięwzięcie wymaga organizacji przez jego inicjatora. Pracodawca występuje tutaj jako podmiot zapewniający finansowo-organizacyjne wsparcie dla działań wolontariackich swoich pracowników.
Akcja działu HR
Jeśli dział HR planuje akcję związaną z wyjściem pracowników w teren w celu jego uprzątnięcia, to powinien zgłosić swój pomysł do odpowiednich instytucji, np. nadleśnictwa, zarządu terenu i uzyskać jego akceptację, gdyż to one są gospodarzem, mającym wiedzę o potrzebach oraz o występujących problemach. Poza tym należy z nimi ustalić, kto zorganizuje i sfinansuje worki na zbierane śmieci, kto zamówi i opłaci wywóz odpadów, a także dalsze kroki w sprawie organizacji odbioru ewentualnie znalezionych śmieci problematycznych, takich jak rozsypany gruz, porzucone opony, elektrośmieci oraz baterie i akumulatory. Ważne jest, by zdecydowanie podkreślić, że wolontariusze w żadnym przypadku nie powinni we własnym zakresie usuwać odpadów stwarzających większe zagrożenie. Fakt ich znalezienia powinien być niezwłocznie zgłoszony zarządcy terenu, a utylizacją powinien się zająć wyspecjalizowany i uprawniony podmiot.
Za przygotowanie wolontariuszy do pracy w terenie, w uwarunkowaniach opisanych w wariancie drugim, odpowiedzialny jest organizator przedsięwzięcia (pracodawca), przy rekomendowanym, również dobrowolnym wykorzystaniu wiedzy pracowników służby BHP. Specjalista BHP posiada najpełniejsze kwalifikacje, by dokonać identyfikacji ryzyka związanego z wykonywaniem pracy w niestandardowym dla ochotników środowisku pracy, jakim jest sprzątany teren. Wszak wolontariusze nie są w tym momencie pracownikami firmy na zajmowanych codziennie stanowiskach, o zidentyfikowanych wcześniej zagrożeniach i określonym poziomie ryzyka zawodowego.
Koordynacja działań
Zasadnym wydaje się także wyznaczenie osoby odpowiedzialnej za nadzór i koordynację prac wykonywanych przez wolontariuszy, a także za poinformowanie grup sprzątających o możliwych zagrożeniach, takich jak: czynniki biologiczne (odpady medyczne, odchody zwierzęce i ludzkie, kontakt z wirusem wścieklizny czy chorobotwórczymi kleszczami itp.), czynniki chemiczne (substancje i mieszaniny szkodliwe), czynniki fizyczne (ostre krawędzie, ostrza, potłuczone kawałki szkła, łamiące się i spadające konary drzew, agresja dzikich zwierząt, nierówny teren).
Koordynator określa także sposób redukcji zagrożeń poprzez podjęcie właściwych działań profilaktycznych i zachowanie należytej ostrożności. W informacji takiej należy także zaznaczyć, jak należy postępować w sytuacji znalezienia przedmiotów niebezpiecznych, które mogą w bezpośrednim kontakcie stwarzać zagrożenie dla życia bądź zdrowia woluntariusza.
Trzeba również wskazać sposób postępowania w przypadkach znalezienia śmieci o wadze przekraczającej dopuszczalne normy ich ręcznego transportu do miejsca zbiórek i segregacji. Osoby wykonujące prace powinny być wyposażone w rękawice ochronne, a także w urządzenia pomocnicze do podejmowania zanieczyszczeń z ziemi (chwytaki do zbierania śmieci, lance zakończone ostrzem).
Ubezpieczenie
Ponadto należy zaznaczyć, że pracodawca, który podjął się organizacji takiego przedsięwzięcia, powinien rozważyć zakup dla uczestników ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków NNW (chyba, że wolontariat odbywa się w ramach działającej organizacji pożytku publicznego – wtedy to ona ubezpiecza wolontariuszy). Działanie takie jest wskazane, gdyż aktywność w ramach wolontariatu nie jest objęta ubezpieczeniem w ramach składek odprowadzanych przez pracodawcę do ZUS-u. Jeżeli świadczenie wolontariusza trwa dłużej niż 30 dni, wówczas korzystający z jego pracy nie ma obowiązku zapewnienia ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków. W takim bowiem przypadku obowiązek ubezpieczenia przejmuje na siebie Zakład Ubezpieczeń Społecznych, który w razie zaistnienia wypadku wypłaci wolontariuszowi rentę z tytułu niezdolności do pracy, jednorazowe odszkodowanie lub świadczenie zdrowotne.
0
0
Głos/y
Ocena artykułu
